Giá cát tăng cao, chương trình xóa nhà tạm ở Tây Nguyên gặp khó
Chỉ trong vài tuần trở lại đây, giá cát và đá xây dựng trên địa bàn các tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông tăng từ 2 đến 3 lần. Việc giá vật liệu tăng bất thường khiến hàng nghìn căn nhà trong chương trình xóa nhà tạm cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên có nguy cơ dang dở.
Nhiều căn nhà tạm dừng vì không đủ chi phí
Tháng 4/2025, gia đình chị H'Del Knul (trú tại thôn 9, xã Đắk Wil, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông) được hỗ trợ số tiền 60 triệu đồng từ chương trình xóa nhà tạm. Tuy nhiên, sau khi xây xong phần móng và tường thấp, căn nhà của gia đình buộc phải tạm dừng vì không đủ chi phí để xây tiếp. Chị H'Del Knul cho biết, khi mới khởi công giá cát chỉ có 300.000 đồng/m³ nhưng giờ tăng lên 1.000.000 đồng/m³. "Giá cát, đá tăng cao nên tiền hỗ trợ không đủ để xây tiếp, trong khi đó còn nhiều khoản chi phí khác như gạch, xi măng… nên gia đình đành phải để đó", chị H'Del Knul buồn bã nói.
Tương tự, gia đình ông Nguyễn Văn Năng (trú tại thôn 2, xã Nam Dong, huyện Cư Jút) thuộc diện khó khăn, có 4 nhân khẩu phải sống trong ngôi nhà tạm bợ, dột nát trong nhiều năm qua. Mới đây, gia đình ông được Bộ Công an hỗ trợ kinh phí 60 triệu đồng để xây dựng căn nhà. Sau gần 20 ngày khởi công, xây dựng, căn nhà đã dần hoàn thiện nhưng cũng buộc phải tạm dừng vì giá cát tăng quá cao khiến chi phí hỗ trợ xây nhà không đủ.
Nhiều căn nhà của các hộ dân được hỗ trợ trong Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk đang phải tạm dừng thi công vì giá cả vật liệu tăng cao, tiền hỗ trợ không đủ chi phí.
Nhiều địa phương khác của Đắk Nông cũng đang lâm vào cảnh khó khi thực hiện chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, thậm chí có nhiều nơi có nguy cơ chậm tiến độ, không đúng hẹn cam kết. Ông Đỗ Thanh Hùng, Chủ tịch UBND xã Quảng Phú, huyện Krông Nô cho biết, hiện nay, riêng tiền mua cát đã chiếm khoảng 1/3 mức hỗ trợ mỗi căn nhà. "Giá vật liệu biến động quá nhanh, vượt ngoài khả năng dự toán và chi trả. Dân khó, xã cũng kẹt, nên chương trình có nguy cơ bị nghẽn", ông Hùng nói.
Theo Chi cục Phát triển nông thôn Đắk Nông, năm 2025 tỉnh cần xây mới và sửa chữa hơn 1.700 căn nhà. Riêng chương trình do Chính phủ giao là 540 căn, Bộ Công an hỗ trợ khoảng 500 căn, phần còn lại từ các nguồn khác. Nếu không sớm tháo gỡ vướng mắc về vật liệu, kế hoạch này khó hoàn thành.
Còn tại tỉnh Đắk Lắk, mục tiêu đến cuối năm 2025 là xây mới 4.285 căn, sửa chữa 1.120 căn. Dù đã khởi công gần 1.900 căn, nhiều huyện như Ea H'leo, Ea Súp, Krông Bông đang "nghẹt thở" vì giá vật liệu tăng gấp đôi so với dự toán ban đầu. Nhiều nhà thầu phải tạm dừng vì không kham nổi chi phí. Tiến độ còn bị ảnh hưởng do thủ tục giải ngân vốn Trung ương chậm. Một số nơi chưa thể tạm ứng hoặc thanh toán vì vướng quy trình hành chính…
Chủ động gỡ vướng, kêu gọi chung tay
Các tỉnh Tây Nguyên đã chủ động vào cuộc tháo gỡ khó khăn, quyết tâm hoàn thành chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trong năm 2025 theo tiến độ đã đề ra.
Nguyên nhân khiến giá cát trên thị trường tăng đột biến là do các mỏ cát được khai thác tại sông Krông Nô (tỉnh Đắk Nông) và sông Krông Ana (tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông) phần lớn đã đóng cửa, không hoạt động và không bán cát ra thị trường do hết hạn khai thác.
Trong khi đó, một số mỏ có quy mô nhỏ chỉ bán ra số lượng cầm chừng hoặc đóng cửa với lý do hết hàng, tàu hút cát đang sửa chữa…
Thiếu tướng Lê Vinh Quy, Giám đốc Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết, Công an tỉnh - đơn vị thường trực đề án, đã tổ chức họp với 42 nhà thầu và 4 doanh nghiệp cung ứng vật liệu để tìm hướng giải quyết. Một số công trình bị lập biên bản vì sử dụng đá táp lô thay đá hộc đã được yêu cầu khắc phục.
"Công an tỉnh cũng đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo các địa phương hỗ trợ người dân đẩy nhanh thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất để được cấp phép xây dựng. Đồng thời làm việc với doanh nghiệp như xi măng, cát và đá… kêu gọi cung cấp vật liệu theo giá thành sản xuất, không tính lãi", Thiếu tướng Quy thông tin.
Còn tại Đắk Nông, chính quyền đã có văn bản báo cáo Chính phủ và các bộ, ngành, đề nghị xem xét bổ sung nguồn lực hoặc điều chỉnh đơn giá vật liệu sát với thực tế. Đến nay toàn tỉnh còn khoảng 500 căn nhà cần xây mới, tương đương gần 10.000m³ cát. Hạn chót hoàn thành là cuối tháng 6 năm nay, theo yêu cầu của Thủ tướng. Công an tỉnh và chính quyền đã làm việc với các doanh nghiệp khai thác, được cam kết cung cấp vật liệu theo giá gốc để đảm bảo tiến độ.
Lãnh đạo UBND hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông khẳng định, quyết tâm không để hộ nghèo, đồng bào thiểu số bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua về đích chương trình xóa nhà tạm. "Đây không chỉ là một nhiệm vụ chính trị mà còn là trách nhiệm an sinh xã hội, là mái ấm để người dân yên tâm vươn lên thoát nghèo bền vững. Ngoài nguồn lực Trung ương, các địa phương đang tích cực vận động các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân chung tay góp sức, đặc biệt trong bối cảnh mùa mưa đang đến gần", ông Nguyễn Thiên Văn, Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk khẳng định.
