'Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo'

Thuốc lá điện tử được quảng cáo là "chất chơi", "thời thượng" và "an toàn" để thu hút giới trẻ (ảnh minh họa)

K. - cậu học trò cùng lớp con gái tôi bị phát hiện hút thuốc lá điện tử từ năm học lớp 8 ngay tại trường học. Sang năm học lớp 9, cậu không chỉ hút mà còn bán thuốc lá điện tử, cùng với đó là nhiều học sinh - cả nam và nữ, bị nhà trường phát hiện sử dụng loại thuốc lá này.

Điếu thuốc lá điện tử nhỏ gọn, nhiều màu sắc bắt mắt, mùi hương trái cây dịu nhẹ, cùng những quảng cáo đầy tính “thời thượng”, “an toàn” là cách mà ngành công nghiệp thuốc lá đang nỗ lực định nghĩa lại sản phẩm vốn gây nghiện, gây hại thành một biểu tượng của phong cách sống hiện đại. Sự “hấp dẫn giả tạo” này không chỉ đánh vào thị hiếu thẩm mỹ, mà còn tạo ra ảo tưởng về mức độ an toàn khi những sản phẩm ấy không có khói, không có mùi hôi, không để lại tàn tro như thuốc lá truyền thống.

Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các sản phẩm thuốc lá mới vẫn chứa nicotine – một chất gây nghiện mạnh, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thần kinh, tim mạch và đặc biệt là não bộ đang phát triển ở thanh thiếu niên. Một số nghiên cứu còn cho thấy việc sử dụng thuốc lá điện tử làm tăng nguy cơ chuyển sang hút thuốc lá điếu truyền thống và các hành vi sử dụng chất gây nghiện khác.

Không khó để nhận thấy đối tượng chính của các chiến dịch marketing sản phẩm thuốc lá mới là giới trẻ. Chỉ cần vài thao tác trên mạng xã hội, người dùng dễ dàng bắt gặp các clip review, livestream trải nghiệm sản phẩm, hoặc các bài viết sử dụng ngôn từ như “cool ngầu”, “chất chơi”, “an toàn hơn” để mô tả thuốc lá điện tử.

Đây chính là sự nguy hiểm có tính toán đánh vào nhận thức chưa đầy đủ của người tiêu dùng trẻ tuổi. Khi sự tò mò bị kích thích, khi ham muốn thể hiện bản thân bị lợi dụng, giới trẻ rất dễ sa vào con đường nghiện nicotine – một hành trình đầy khổ ải và tốn kém, cả về sức khỏe lẫn tinh thần.

Theo thống kê từ Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam có hơn 100.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Trong khi đó, thuốc lá điện tử vốn chưa được cho phép lưu hành chính thức vẫn âm thầm len lỏi vào học đường, khu vui chơi và không gian mạng, đe dọa sự phát triển thể chất và trí tuệ của thế hệ trẻ.

Không chỉ gây thiệt hại về sức khỏe, thuốc lá còn tạo gánh nặng khổng lồ cho nền kinh tế. Ước tính Việt Nam tiêu tốn khoảng 108.000 tỷ đồng mỗi năm cho chi phí điều trị và mất năng suất lao động do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Con số này tương đương 1,14% GDP – một cái giá quá đắt để đánh đổi cho những “hấp dẫn giả tạo”.

Trước thực tế đáng lo ngại đó, chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá năm nay không chỉ là một lời kêu gọi hành động, mà còn là sự thách thức đối với cả hệ thống chính sách, truyền thông và giáo dục. Muốn "vạch trần" được sự hấp dẫn giả tạo, không thể chỉ dừng lại ở các khẩu hiệu hay hoạt động mang tính biểu tượng. Điều cần thiết đó là phải thực hiện nghiêm quy định cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, tàng trữ và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ ngày 1/1/2025 theo Nghị quyết 173/2024/QH15 do Quốc hội. Đồng thời ngăn chặn việc tiếp thị, quảng cáo trá hình về các loại thuốc lá này trên nền tảng số.

Học sinh, sinh viên cần được trang bị kiến thức đầy đủ, đúng đắn về tác hại của nicotine và thuốc lá. Không chỉ là những bài học đạo đức khô khan, mà nên là những nội dung trực quan, gắn với thực tế và cảm xúc.

Truyền thông cần tiếp tục đóng vai trò như “lá chắn” phản bác thông tin sai lệch, lan tỏa câu chuyện thật về hậu quả của việc sử dụng thuốc lá, từ đó tạo ra làn sóng nhận thức mới, đặc biệt trên mạng xã hội – nơi giới trẻ dành phần lớn thời gian mỗi ngày.

Khi những chiêu trò quảng cáo khiến thuốc lá “thay áo mới”, nhiệm vụ của cộng đồng là không để sự thật bị đánh lừa. “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” không chỉ là chủ đề cho một ngày kỷ niệm, mà phải là cam kết lâu dài, rằng mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi tổ chức đều có vai trò trong việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi cạm bẫy nicotine.

NGUYÊN THẢO